Bạn Bị Choáng Ngộp hay Bạn Kiểm Soát Gắt Gao? (#2)

                  Kính thưa quý độc giả,

                Chúng ta đang ở chương thứ nhất của quyển sách NGHĨ SAO, THÀNH VẬY của Tiến sĩ David Stoop với Chương Đề “Tìm Kiếm Sự Tự Chủ”. Tuần qua, chúng tôi đã giải thích rằng khi bị cảm giác hay cảm xúc của mình làm cho bối rối, chúng ta đáp ứng theo một trong hai cách. Hoặc chúng ta bùng nổ lên, để mặc cho những cảm xúc của mình dâng trào ra mọi người quanh mình và kéo họ vào tình cảnh bối rối, dở khóc dở cười; hoặc chúng ta kềm hãm chặt chẽ mọi biểu hiện của mình về mặt cảm giác hay cảm xúc, đồng thời cố gắng khống chế mọi diễn tiến chung quanh mình một cách gắt gao. Nói cách khác, khi bị áp đảo bởi thế giới quanh mình, chúng ta thường rút lui vào một điều gì đó có vẻ an toàn-một nơi để ẩn náu. Nhưng chẳng bao lâu chúng ta khám phá ra rằng mình vẫn đang mất kiểm soát và cần tìm ra những nơi ẩn náu mới hoặc những cách tránh né mới.

                Chúng tôi đã trình bày cùng quý thính giả hai trường hợp của Marge và Donna. Marge là một người quan tâm đến người khác, luôn dành thời gian để lắng nghe những nan đề của bạn bè nhưng rồi cũng vì vậy mà có lúc Marg thấy mình bị cuộc sống áp đảo tới mức choáng ngộp. Marge tuyệt vọng nhận biết bản thân mình bị kiệt quệ bởi những vấn đề của bản thân và bạn bè cứ đổ ập xuống cô, vây quanh cô. Hậu quả là cô bị mất ngủ thường xuyên, mất khả năng quán xuyến công việc nhà vì mọi thứ cứ bị cô lần lữa trong việc dọn dẹp. Cô cũng không còn khả năng để quản hay kỷ luật các con. Cô hăm hở bắt tay vào việc thực hiện các đề án khác nhau nhưng không bao giờ hoàn tất chúng. Có khi trong sự tuyệt vọng, cô đi đến trung tâm mua sắm chỉ với mục đích cố gắng tránh né mọi người và mọi thứ. Cô từng thề thốt là sẽ không bao giờ để cho mọi sự vượt ra khỏi tầm kiểm soát lần nữa-một lời thề thường xuyên bị phá vỡ trong một vài ngày.

                Đôi khi cảm giác bị choáng ngộp ẩn dưới hình thức của nỗi sợ hãi, như trong trường hợp của Donna. Cô sợ đám đông, sợ độ cao, và sợ bị ở trong một không gian kín. Gia đình của Donna tìm cách để thích nghi với những nỗi lo sợ của cô. Thí dụ như họ đến nhà thờ trễ và ra về sớm để cô tránh né việc phải nói chuyện với bất cứ ai. Khi vợ chồng Fred và Donna buộc lòng phải tham dự những loại tiệc xã giao thì Donna phải đoan chắc rằng họ sẽ đến dự tiệc trễ và ra về sớm. Nhưng cho dù như thế thì Donna cũng đã trải qua những cơn lo lắng và sợ hãi thái quá bao gồm luôn việc cô từng bị ngất xỉu.

                Chứng lo sợ thái quá đến mức vô lý của Donna dường như tăng lên bởi việc Fred sắp được thăng chức trong công ty anh đang công tác. Việc thăng chức vào vị trí mới của Fred đồng nghĩa với những đòi hỏi mới và đầy đe dọa trên Donna khiến cô càng thêm hoảng loạn. Những cảm xúc cứ dâng trào làm Donna không thể kiểm soát những nỗi lo sợ đến mức không lý giải được của mình. Cô thấy ngột ngạt bởi các cảm xúc và cảm giác mà cô thậm chí không thể hiểu được. Sự thông cảm của gia đình Donna chỉ làm tăng thêm cảm giác tội lỗi vào những nỗi lo sợ của cô.

                Marge và Donna là hai ví dụ của hai người bị áp lực tới mức choáng ngộp bởi cảm xúc và cảm giác mà nhìn vẻ bề ngoài, bạn sẽ không nhận ra rằng họ đang mất khống chế bản thân.

                Kính thưa quý độc giả,

                Cách đáp ứng ngược lại, tức là việc trở nên muốn kiểm soát toàn diện, kiểm soát quá mức, cũng có thể gây nên hậu quả tàn hại y như trên. Loại người có hành vi cư xử ức chế này giỏi che giấu sự xung đột bản thân. Họ cứ thúc ép bản thân họ và đồng thời cũng thúc ép những người chung quanh họ cho đến khi một điều gì đó xen vào, thường là tình trạng sức khỏe của họ. Rồi thì họ thậm chí trở nên mất kiểm soát càng hơn. Hôm nay chúng ta sẽ nghe về Peggy và Arnie.

                Peggy là một chuyên gia trong việc kiểm soát quá mức những cảm xúc của mình. Những nỗ lực để kiểm soát của bà ấy thúc ép bà đến mức cảm thấy dường như bà sẽ nổ tung ra. Nhưng nhìn bề ngoài thì Peggy được xem như là Mrs Efficient, Người Nữ Có Năng Lực, nghĩa là việc gì cũng làm được. Nhà của bà luôn sạch bóng, ngay cho dù bà sẽ nhanh chóng chỉ ra chỗ chưa-hoàn-hảo. Các bữa ăn của bà luôn đúng giờ và trông giống như một chuyên gia về dinh dưỡng đã chuẩn bị chúng. Các bà mẹ và các bà vợ trẻ nhìn vào Peggy với cảm giác vừa kính sợ vừa ghen tỵ. Mọi thứ bà làm đều hoàn hảo. Và bà cứ luôn bận rộn đến nỗi bà làm cho mọi người khác chỉ đứng quan sát bà thôi thì cũng đủ mệt rồi.

                Mọi người trong gia đình luôn phục tùng bà. Các con của bà sợ bước ra khỏi khuôn khổ gia đình vì e ngại rằng mình sẽ bị đặt vào sự hạn chế. Hễ khi nào chúng cố gắng phản kháng mẹ thì chúng sẽ nhanh chóng bị đặt vào vị trí của “kẻ bại trận” và bị buộc phải rút lui. Chồng của Penny cũng sợ việc thách thức thói quen của vợ mình. Vì thế ông yên lặng thích nghi với việc sắp xếp giờ giấc của vợ cho mọi việc trong nhà.

                Dầu vậy, bên dưới vẻ bề ngoài của mình, Peggy là một biển cả đang dậy sóng đầy những nghi vấn, thắc mắc và thiếu tự tin. Bà tự hỏi liệu những việc mình đang làm có tốt hay chăng. Bà không bao giờ thỏa mãn với vẻ bề ngoài của ngôi nhà bà, cung cách cư xử của các con, hay cách thức cuộc sống của bà hướng đến. Đôi khi bà ao ước mình đã có thể chết đi để làm nhẹ bớt gánh nặng cho gia đình vì bà cảm thấy mình chính là gánh nặng đối với họ. Bà nghĩ tới việc mình tự vẫn dường như là cách duy nhất để giúp bà thoát khỏi những trách nhiệm của đời sống mình.

                Nhưng rồi Peggy cứ tiến tới. Bà không được dừng lại. Vì thế bà nghiêm túc xếp đặt từng giây phút của mỗi ngày. Và nếu bất cứ người nào không tuân theo thời gian biểu của bà hay khiến cho bà phải thay đổi nó, bà cảm thấy như thể cả thế giới của bà bị đe dọa. Và thực vậy, vì bất cứ sự thay đổi nào cũng đều kèm theo khả năng là bà sẽ mất kiểm soát. Và điều đó thì bà không thể nào làm được!

                Kính thưa quý độc giả,

                Một trường hợp tương tự như trên là của Arnie. Anh là người đàn ông cũng kiểm soát đời sống mình quá mức trong một nỗ lực nhằm duy trì quyền kiểm soát. Gần đây vợ anh đã thật sự chống lại anh ấy. Nỗ lực mới nhất của cô ấy là đe dọa ly thân nếu anh không đồng ý với việc tư vấn. Về phần anh thì anh thấy mọi thứ đều đang rất ổn. Vậy thì chính vợ anh mới là người có vấn đề. Anh cứ khăng khăng rằng: “Tôi có mặt trong buổi tư vấn này chỉ bởi vì vợ tôi là người cần sự giúp đỡ.” Sau vài buổi gặp mặt đầy thất vọng, tôi đã mời Arnie đến gặp tôi một mình vài lần. Dần dần những sự kiện sau đây bắt đầu nổi lên.

                Arnie đang đối diện một thời kỳ khó khăn tại nơi làm việc. Chủ của anh đang đặt nhiều áp lực trên anh bởi vì việc kinh doanh của ông đang giảm sút, và Arnie không cần thêm áp lực nào khác từ vợ mình ngay lúc này. Anh chân thành cảm thấy rằng dường như mọi thứ trong cuộc hôn nhân đều tốt đẹp. Anh cho rằng vấn đề của vợ anh có lẽ là do bắt đầu thời kỳ mãn kinh thôi.

                Chỉ có một lần trong gần bốn tiếng đồng hồ trò chuyện, thì Arnie mới để lộ biểu hiện thậm chí nhỏ nhất của bất cứ cảm xúc nào. Trong khi nói chuyện về con trai lớn nhất của mình, Arnie đã phải dừng lại một chút để lấy lại sự kiểm soát về mặt cảm xúc của anh. Con trai anh đã khiến anh thất vọng não nề. Nó bỏ nhà ra đi khi mới mười bảy tuổi. Vợ chồng Arnie không nghe được một tin tức nào của nó đã năm năm rồi. Đôi môi Arnie run lên khi anh chia sẻ thông tin đó, và mắt anh dường như mờ đi. Nhưng chỉ trong thoáng chốc, Arnie đã lấy lại bình tĩnh và sẵn sàng nói chuyện về bất cứ điều gì-trừ việc nói về đứa con trai của mình.

                Trong suốt buổi trò chuyện, gương mặt Arnie luôn điểm nụ cười. Anh quả quyết, “Không có vấn đề nào của tôi mà tôi lại không giải quyết được cả. Ông chỉ cần giúp đỡ cho vợ tôi bình tịnh lại. Cô ấy mới chính là người có nan đề.” Arnie kiểm soát được tất cả mọi sự-mọi sự ngoại trừ con trai anh ta và cái ung nhọt của anh. Arnie cứ một mực cho rằng cái ung nhọt ấy là do công việc của anh tạo nên. Không ai có thể thuyết phục anh tin rằng nó xuất hiện theo cùng với cách thức anh xử lý các cảm xúc của mình.

                Kính thưa quý độc giả,

                Hôm nay chúng ta sẽ tạm dừng tiết mục đọc sách tại đây. Tuần sau chúng tôi sẽ trình bày về hai trường hợp khác của Peggy và Arnie, một nam, một nữ, khi họ đối diện với sự hỗn loạn về cảm xúc của mình. Phát Thanh Hy vọng xin kính chúc quý thính giả một tuần thật nhiều niềm vui và bình an bên gia đình cùng bạn bè. Hẹn gặp lại quý thính giả trong chương trình phát thanh lần tới.

Tiến sĩ David Stoop
Nguồn: phatthanhhyvong.com